MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC KIẾN THỨC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH TẠI TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH - ĐẠI HỌC HUẾ TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

Công văn số 1476/BGDĐT-GDQPAN, ngày 01/4/2024 của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) về việc nâng cao chất lượng công tác giáo dục quốc phòng, an ninh (GDQPAN); quốc phòng, quân sự; phòng chống khủng bố, nhấn mạnh: “Công tác GDQPAN được cấp ủy, lãnh đạo các nhà trường, địa phương, người đứng đầu các cơ quan, tổ chức các cấp quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ”. Cho thấy, vấn đề GDQPAN trong hệ thống giáo dục quốc dân hiện nay được sự quan tâm lãnh đạo đồng bộ của các cấp, các nghành và đã đạt được nhiều kết quả tích cực; góp phần làm chuyển biến nhận thức và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, đảng viên, sinh viên đối với nhiệm vụ xây dựng, cũng cố nền quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, trực tiếp góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng cho sinh viên, trong những năm qua, Đảng ủy, Ban Giám đốc trung tâm đã quán triệt sâu sắc và tổ chức thực hiện tốt các Nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh, thường xuyên đổi mới công tác giáo dục và đào tạo để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ giáo dục quốc phòng, an ninh cho các đối tượng theo chức năng, nhiệm vụ được giao. Ngày nay, trước yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới, việc nâng cao chất lượng đào tạo kiến thức quốc phòng và an ninh cho sinh viên là việc làm cần thiết, có ý nghĩa chiến lược. Bài viết làm rõ thực trạng những tồn tại, hạn chế về chất lượng giáo dục kiến thức quốc phòng và an ninh cho sinh viên tại Trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Huế; từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho lực lượng này trong tình hình mới.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, thực trạng việc giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho sinh viên tại trung tâm vẫn tồn tại những hạn chế, bất cập. Qua các hội nghị sơ, tổng kết rút kinh nghiệm về công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh đã chỉ ra rằng: Một số nội dung, chương trình về quốc phòng và an ninh đã trở nên lỗi thời, chưa đáp ứng được một cách toàn diện về các mối đe dọa của xu thế quốc phòng và an ninh hiện đại như: thiếu tích hợp với thực tiễn địa chính trị hiện tại, với sự phát triển vũ khí, trang bị công nghệ mới và các mối đe dọa, thách thức chiến tranh không gian mạng, khủng bố, xung đột về an ninh và chính trị, xung đột về dân tộc và tôn giáo trong khu vực và thế giới. Hình thức, phương pháp giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh có mặt chưa theo kịp sự phát triển của tình hình thực tiễn; việc tổ chức ăn, ở tập trung 100% thời gian khóa học để rèn luyện cho sinh viên theo nếp sống quân đội và môi trường quân sự có thời điểm chưa thường xuyên do vậy chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh có nội dung chưa đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra. Hệ thống tài liệu, giáo trình dạy học còn hạn hẹp về thông tin khoa học, nặng về lý thuyết, chưa chú trọng rèn luyện kỹ năng thực hành, rèn luyện động tác, tác phong quân sự cho sinh viên; nội dung giáo án, bài giảng chưa thường xuyên được bổ sung phát triển, cập nhật  kịp thời các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Chính phủ, hướng dẫn của cấp trên về công tác giáo dục quốc phòng và an ninh. Nhiều sinh viên có quan điểm, nhận thức lệch lạc, thiếu tích cực về môn học Giáo dục quốc phòng và an ninh, cho rằng “đây là môn bắt buộc trong chương trình nên phải học, không vận dụng được nhiều vào thực tiễn làm việc, công tác sau này” nên không hứng thú tập trung vào học tập, nghiên cứu dẫn đến chất lượng học tập giảm sút. Từ những quan điểm sai lầm, lệch lạc của sinh viên về môn học đặt ra nhiều trăn trở, khó khăn cho đội ngũ giảng viên trong quá trình giảng dạy, truyền đạt kiến thức.

Bên cạnh đó, nhận thức của một bộ phận giảng viên, người làm công tác quản lý giáo dục chưa đồng đều và đầy đủ; hành động chưa quyết liệt, cùng với quyết tâm chưa cao trong việc tổ chức, triển khai thực hiện đổi mới công tác giáo dục và đào tạo. “Đội ngũ giảng viên GDQPAN chưa đáp ứng kịp với yêu cầu phát triển cả về số lượng và chất lượng, giảng viên kiêm nhiệm, thỉnh giảng còn nhiều, phương pháp, kỹ năng giảng dạy các nội dung thực hành còn bọc lộ nhiều hạn chế”, có mặt chưa theo kịp với sự phát triển về quy mô và đối tượng đào tạo, sự phát triển nhanh chóng của thực tiễn, nhất là thực tiễn quân sự, quốc phòng của đất nước; nhiều giảng viên còn ngại đổi mới phương pháp, ngại vận dụng phương tiện mới, hiện đại vào dạy học. Công tác mua sắm thiết bị dạy học môn Giáo dục quốc phòng và an ninh thiếu so với quy định, cơ sở vật chất, tài liệu, thao trường huấn luyện, trang thiết bị dạy học, nơi ăn, ở, sinh hoạt, học tập của sinh viên chưa theo kịp với yêu cầu thực tiễn đặt ra.

Chính vì vậy, để nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc trong giai đoạn mới, cần tập trung thực hiện tốt một số vấn đề sau:

Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy Đảng các cấp, đội ngũ cán bộ giảng viên, người trực tiếp làm công tác tổ chức, quản lý và giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho sinh viên.

Đây là giải pháp có ý nghĩa quan trọng hàng đầu trong quá trình nâng cao chất lượng giáo dục kiến thức quốc phòng và an ninh cho sinh viên hiện nay. Thực tiễn cho thấy, nhận thức có vai trò quyết định trực tiếp đến hoạt động thực tiễn của con người. Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ giảng viên, người trực tiếp tổ chức quản lý, giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho sinh viên chỉ đạt được kết quả cao khi mọi người có sự thống nhất cả trong nhận thức, trách nhiệm và hành động của họ. Do đó, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp uỷ Đảng, của cán bộ giảng viên, người làm công tác quản lý giáo dục là cơ sở để phát huy tốt vai trò, trách nhiệm của đội ngũ này. Từ đó thúc đẩy từng tổ chức, cá nhân quán triệt sâu sắc nhiệm vụ, thấm nhuần quan điểm, chủ trương của Đảng, trực tiếp là của Đảng ủy, Ban Giám đốc trung tâm, đề cao trách nhiệm, chủ động, sáng tạo trong duy trì các hoạt động dạy học, dày công nghiên cứu cập nhật kiến thức, thông tin mới, kinh nghiệm thực tiễn về quân sự, quốc phòng tổ chức thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh được giao.

Các cấp uỷ đảng từ Đảng uỷ Ban giám đốc trung tâm đến chi uỷ, chi bộ phòng, khoa chuyên môn cần phải nhận thức sâu sắc rằng đội ngũ cán bộ giảng viên, người trực tiếp tổ chức quản lý, giáo dục có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp giáo dục, đào tạo sinh viên của trung tâm. Bởi họ là những người trực tiếp bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng, xây dựng niềm tin cộng sản, trang bị kiến thức, năng lực, phương pháp, tác phong công tác cho sinh viên, là những người trực tiếp quan tâm chăm lo đến đời sống vật chất, tinh thần của sinh viên. Đồng thời họ còn là những người trực tiếp tổ chức thực hiện thắng lợi nhiệm vụ giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh, quán triệt, tuyên truyền mọi chủ trương, đường lối quân sự của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quốc phòng và an ninh; thiết thực góp phần xây dựng tiềm lực chính trị tinh thần, xây dựng thế trận lòng dân, tạo nền tảng cho xây thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững chắc, góp phần ngăn chặn, đầy lùi các nguy cơ chiến tranh, xung đột, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Trên cơ sở nhận thức đúng vị trí, vai trò đội ngũ cán bộ giảng viên, người làm công tác tổ chức quản lý giáo dục, cấp uỷ đảng các cấp phải có trách nhiệm quan tâm, chăm lo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ năng lực, phẩm chất đạo đức, phương pháp, tác phong công tác, xây dựng đội ngũ này ngày càng vững mạnh, “nhằm góp phần đào tạo con người phát triển toàn diện, hiểu biết một số nội dung cơ bản về quốc phòng, an ninh; truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc, trách nhiệm và nghĩa vụ của công dân về bảo vệ Tổ quốc; nâng cao lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội; có ý thức cảnh giác trước âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch; có kiến thức cơ bản về đường lối quốc phòng, an ninh và công tác quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh; có kỹ năng quân sự, an ninh cần thiết để tham gia vào sự nghiệp xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa” đúng với mục tiêu giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh mà Nghị định số 116/2007/NĐ-CP ngày 10/7/2007 của Chính phủ về giáo dục quốc phòng - an ninh đã đề ra.

Hai là, phát triển đội ngũ giảng viên và cán bộ khung quản lý sinh viên đủ về số lượng, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên trực tiếp giảng dạy, cán bộ làm công tác quản lý giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh.

Đội ngũ giảng viên trực tiếp giảng dạy và cán bộ khung quản lý sinh viên là nhân tố quan trọng, quyết định trực tiếp chất lượng giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh của các khóa học. Quá trình giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho sinh viên là quá trình hoạt động tổng hợp của nhiều yếu tố, liên quan đến tất cả các khâu, các bước của quá trình giáo dục và đào tạo. Trong đó, việc chủ động xây dựng, hoàn thiện cơ cấu, tổ chức biên chế đội ngủ giảng viên, cán bộ quản lý khung sinh viên, đặc biệt “đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên GDQPAN có phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; có trình độ, kiến thức, kỹ năng , phương pháp giảng dạy các nội dung về GDQPAN; bảo đảm đủ về số lượng và từng bước đạt chuẩn đáp ứng yêu cầu giảng dạy môn học GDQPAN” theo Công văn số 1476/BGDĐT-GDQPAN ngày 01/4/2024 của Bộ Giáo dục và đào tạo là một trong những giải pháp quan trọng, trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho sinh viên tại Trung tâm.

Thực trạng hiện nay, đội ngũ giảng viên, cán bộ khung quản lý sinh viên của Trung tâm không chỉ thiếu về số lượng mà còn bất cập cả về chất lượng và cơ cấu tổ chức. Công tác phát triển đội ngũ cán bộ giảng viên cần đảm bảo tính toàn diện, thiết thực, phù hợp với tình hình thực tiễn của Trung tâm. Tập trung phát triển đội ngũ giảng viên cơ hữu và cán bộ quản lý khung sinh viên đạt trình độ chuẩn theo quy định của Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh, các Nghị định, thông tư hướng dẫn về lĩnh vực giáo dục quốc phòng và an ninh, phù hợp với thực tiễn tình hình của đơn vị.

Các phòng, khoa chức năng cần theo dõi, đánh giá đúng thực trạng đội ngũ giảng viên trực tiếp làm công tác giảng dạy để chủ động xây dựng kế hoạch, quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ này “vừa hồng, vừa chuyên”, đáp ứng yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh trong giai đoạn mới. Mặc khác, cần đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ cán bộ khung quản lý. Hiện nay, đội ngũ cán bộ khung quản lý tại Trung tâm có học vị sau đại học còn thấp, do vậy cần có chính sách khuyến khích, song song đó cũng cần có những chế tài cụ thể tạo điều kiện cho lực lượng này đi học tập nâng cao trình độ, đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao trong công tác giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học của Trung tâm.

Ba là, chuẩn hóa hệ thống giáo án, bài giảng, tài liệu, giáo trình; đẩy mạnh đổi mới phương pháp giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh sát với từng đối tượng.

Thực tiễn hiện nay, mặc dù đã qua nhiều lần chỉnh sữa, bổ sung, tuy nhiên một số nội dung trong tài liệu, giáo trình môn học giáo dục quốc phòng, an ninh đã trở nên lạc hậu, chưa kịp bổ sung phát triển; một số giảng viên còn ngại học tập, nghiên cứu khoa học để cập nhật kiến thức mới vào hệ thống giáo án, bài giảng; năng lực đổi mới, vận dụng phương pháp dạy - học tích cực, sử dụng phương tiện mới, hiện đại vào quá trình dạy học còn hạn chế.

Để khắc phục bất cập này, cơ quan chức năng các bộ, ngành cần sớm chỉnh sửa và ban hành bộ giáo trình, tài liệu chuẩn sát với nội dung, chương trình môn học giáo dục quốc phòng và an ninh cho từng đối tượng. Đội ngũ giảng viên cần đẩy mạnh đổi mới phương pháp giáo dục theo hướng “lấy người học làm trung tâm”, chuyển từ truyền đạt, tiếp thu kiến thức thụ động, một chiều sang hướng dẫn cho người học tự phát triển năng lực tư duy sáng tạo, tự nghiên cứu, học tập để làm chủ tri thức. Thường xuyên cập nhật kiến thức mới vào giáo án, bài giảng, tăng tính thực tiễn, tạo hứng thú cho người học, khơi dậy tinh thần yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc cho sinh viên, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, phương tiện, trang thiết bị dạy học vào quá trình giảng dạy. Đồng thời, cần xác định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ và quyền lợi của sinh viên đối với môn học giáo dục quốc phòng, an ninh để họ nhận thức sâu sắc đây là bộ phận của nền giáo dục quốc dân, là môn học chính khoá trong chương trình giáo dục, đào tạo đại học.

Song song với việc giáo dục, bồi dưỡng kiền thức, cần phải “thực hiện nghiêm quy định sinh viên môn GDQPAN phải được tổ chức ăn, ở tập trung theo nếp sống quân sự và biên chế thành tiểu đội, trung đội, đại đội; sinh viên nữ phải được bố trí khu vực riêng; các cán bộ đại đội là cán bộ, giảng viên cơ hữu của nhà trường, trung tâm. Trên cơ sở điều lệnh quản lý bộ, điều lệ, các chế độ, quy định của quân đội để vận dụng duy trì nề nếp, các chế độ trong ngày, trong tuần”; duy trì chặt chẽ chế độ giao ban, hội ý, trực ban, trực nhật, tuần tra canh gác ban đêm, báo động, hành quân rèn luyện vv…sớm hình thành cho sinh viên có nếp sống khoa học, kỹ luật trong môi trường quân sự. Qua đó, giúp họ không ngừng nâng cao bản lĩnh chính trị, ý thức tổ chức kỷ luật, có khả năng chịu đựng hy sinh gian khổ, sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn, hoàn thành tốt nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống.

Bốn là, từng bước hiện đại hóa và bảo đảm tốt cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học phục vụ quá trình giáo dục, đào tạo.

Đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh không thể tách rời với bảo đảm, hiện đại hóa cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, đây là hai mặt biện chứng song song không thể tách rời. Vì vậy, bảo đảm tốt và hiện đại hóa cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học là yêu cầu, giải pháp quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh. Những năm qua, được sự quan tâm sâu sắc của Đảng ủy Ban Giám đốc, Trung tâm đã tiếp tục tăng cường đầu tư, bảo đảm cơ sở vật chất cho công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh, tập trung chỉnh trang khuôn viên, cảnh quan đơn vị, sửa chữa, nâng cấp hệ thống giảng đường, thao trường, bãi tập; hiện đại hóa trang thiết bị dạy học, mô hình học cụ, nơi ăn ở, vui chơi giải trí, thể dục thể thao, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục quốc phòng, an ninh trong thời kì mới; đặc biệt ưu tiên đầu tư bảo đảm đủ vũ khí, trang thiết bị quân sự, từng bước đồng bộ hệ thống phòng học tập trung, chuyên dụng, các phương tiện phục vụ thi, kiểm tra, đánh giá kết cho quá trình giáo dục quốc phòng, an ninh theo hướng hiện đại.

Giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh cho sinh viên không chỉ là chức năng, nhiệm vụ trọng tâm của các Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh nói chung và Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Huế nói riêng. Đó còn là nghĩa vụ, trách nhiệm của tất cả các cấp, các ngành và của cả hệ thống chính trị đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lí của Nhà nước, sự tham mưu của Hội đồng Giáo dục quốc phòng các cấp. Trước yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới. Nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên ở Trung tâm giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Huế hiện nay là yêu cầu nhiệm vụ cấp bách, cần tập trung thực hiện tổng thể nhiều nội dung, giải pháp. Trong đó, hệ thống các giải pháp cơ bản nêu trên được xem là đặc biệt quan trọng, có mối quan hệ biện chứng qua lại lẫn nhau không thể tách rời, trực tiếp quyết định đến quá trình nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh tại Trung tâm, góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong giai đoạn mới./.

Bài, ảnh: LÊ VĂN NHUNG - THÁI DUY

(Trung tâm GDQP&AN - Đại học Huế)